एडनच्या आखातातील पाण्याचे अंतरंग उलगडले

एडनच्या आखातातील वरून एकच दिसणाऱ्या; पण प्रत्यक्षात तसे नसलेल्या पाण्याचे अंतरंग उलगडण्यात एका संशोधकाला यश आले आहे. विशेष म्हणजे, हा संशोधक गोवा विद्यापीठाचा विद्यार्थी आहे. येमेनच्या साना विद्यापीठातील महम्मद अली अल साफानी यांनी गोवा विद्यापीठात "पीएचडी'साठी संशोधन सुरू केले आहे. दोनापावल येथील राष्ट्रीय समुद्र विज्ञान संस्थेत (एनआयओ) डॉ. सतीश शेणॉय यांच्यासोबत संशोधन करताना साफानींनी हा शोध लावला आहे. त्यांनी या पाण्याबाबत 1920 पासून आजवर उपलब्ध असलेल्या सर्व माहितीचे विश्‍लेषण केले. त्यातून, क्षारतेनुसार एडनच्या आखातात चार प्रकारचे पाणी अस्तित्वात असल्याचे सिद्ध केले आहे. या आखातात तांबड्या समुद्रातून येणाऱ्या पाण्याचे प्राबल्य असून, ते एकूण पाण्याच्या 37 टक्के असल्याचे साफानी यांनी आपल्या संशोधनपर निबंधात म्हटले आहे. आखाताच्या पृष्ठभागावरील पाणी हे तीन टक्‍क्‍यांहून कमी आहे आणि पश्‍चिमेकडील अरबी समुद्र व स्थानिक पातळीवर जमा झालेले पाणी, यातून ते बनलेले आहे. उन्हाळ्यात तांबड्या समुद्रातून आलेले पाणीही यात मिसळते. या पाण्याचे प्रमाण नऊ टक्के आहे, तर त्याची क्षारता सर्वांत कमी म्हणजे प्रत्येक घनमीटरला 26.50 किलो असल्याचेही आढळले आहे. आखाताच्या तळाचे पाणी तांबडा समुद्र आणि दक्षिणेकडून येणाऱ्या पाण्याने बनले आहे. त्यामुळे प्रत्यक्षात आखातातील पाणी एकच दिसत असले, तरी शास्त्रीय तपासणी केल्यावर त्याचे चार प्रकार स्पष्ट झाले आहेत.साफानी 2003 मध्ये "एनआयओ'मध्ये रुजू झाले. त्यापूर्वी त्यांनी गोवा विद्यापीठातून सागरी विज्ञान विषयात पदव्युत्तर पदवी घेतली होती. याविषयी डॉ. शेणॉय यांनी सांगितले, की यासाठी किमान वीस ठिकाणच्या पाण्याचे नमुने गोळा करावे लागले आणि ते सर्व वेगवेगळ्या ऋतूतील होते. एडनच्या आखातातील पाणी एकसारखे नाही, असा शास्त्रज्ञांचा या पूर्वीही समज होता; पण नेमकी पाण्याची विभागणी कशी आहे, यापर्यंत कोणाला पोचता आले नव्हते. क्षारता हा मुद्दा महत्त्वाचा मानून आम्ही पाण्याच्या पृथःकरणासाठी काही प्रमेये स्थापित केली. त्यानुसार विश्‍लेषण केल्यावर हाती आलेली माहिती थक्क करणारी असून, तिच्या आधारे जैवचक्रात होणारे बदल, घटते मत्स्योत्पादन आदींविषयी पुढील संशोधन शक्‍य होणार आहे.