राजकारणात व शासनव्यवस्थेत कधी कधी असे प्रसंग येतात की, सत्य व खोटं, प्रामाणिकपणा व बनावटपणा, या दोहोंमध्ये फरक करणे कठीण होते. सध्या गोव्यात पूजा नाईक या नावाने पुन्हा एकदा अशीच गोंधळलेली हवा निर्माण झाली आहे. सरकारी नोकऱ्या मिळवण्यासाठी तब्बल सोळा कोटी रुपये एका वरिष्ठ प्रशासकीय अधिकाऱ्याला व सार्वजनिक बांधकाम खात्यातील अभियंत्याला दिल्याचा तिचा दावा आहे. गेल्या वर्षी याच महिलेने मुख्यमंत्र्यांना भेटून हाच विषय पुढे नेण्याचा प्रयत्न केला होता; परंतु तेव्हा मुख्यमंत्री डॉ. प्रमोद सावंत यांनी तिला पोलिसांच्या हवाली केलं. आता वर्षभरानंतर ती पुन्हा त्याच आरोपांचा सूर लावू लागली आहे.प्रश्न असा निर्माण होतो की, अशा व्यक्तीवर किती विश्वास ठेवावा? आरोप गंभीर आहेत, पण तेवढेच संशयास्पदही आहेत. कोणत्याही सामान्य नागरिकाला, शासनव्यवस्थेला आणि माध्यमांनाही एखादी व्यक्ती किती प्रमाणात खरे बोलते हे ठरवण्यासाठी ठोस पुरावे आवश्यक असतात. पूजा नाईक यांच्या बाबतीत मात्र आरोपांचा गदारोळ जास्त आणि पुराव्यांचा अभाव मोठा आहे.एखादी व्यक्ती इतक्या मोठ्या रकमेत व्यवहार करू शकते, एवढेच नव्हे तर वरिष्ठ प्रशासकीय अधिकाऱ्यांशी थेट संपर्क साधू शकते, हे स्वतःच अनेक प्रश्न उपस्थित करते. सरकारी नोकरीसाठी ‘खरेदी-विक्री’सारखा व्यवहार होतो, अशी लोकांमध्ये असलेली शंका नक्कीच समाजासाठी धोक्याची घंटा आहे. परंतु प्रत्येक वेळी अशा आरोपांमुळे संपूर्ण व्यवस्था संशयाच्या भोवऱ्यात ओढणे योग्य नाही.
मुख्यमंत्र्यांनी तिला पोलिसांच्या हवाली केले, हे स्वतःच सूचक आहे. शासनाने ही बाब निष्पक्षपणे तपासली, परंतु ठोस पुरावे न सापडल्यानेच विषय थंडावला. आता पुन्हा आरोपांचा धूर उडवून स्वतःकडे लक्ष वेधण्याचा प्रयत्न केला जात आहे का, असा प्रश्न अनेकांना पडतो. माध्यमांसमोर येऊन काही नावे उडवणे सोपे असते, परंतु त्या नावांमागे पुरावे, व्यवहाराची साखळी, दस्तऐवज, बँक व्यवहार, साक्षीदार यांचा आधार नसल्यास ते केवळ लोकांचे लक्ष वेधण्यासाठीचा प्रपंच ठरतो.या प्रकरणाचा सर्वात गंभीर पैलू म्हणजे लोकांच्या विश्वासाचा गैरवापर. आजच्या काळात कुणीही सोशल मीडियावर किंवा प्रसारमाध्यमांमध्ये येऊन आरोप करतो आणि काही दिवसांपुरता समाज त्यावर चर्चा करतो. नंतर सत्य काहीही असो, पण लोकांच्या मनात प्रशासनाबद्दल संशय निर्माण होतो. शासन, अधिकारी वर्ग आणि राजकारण यांच्याबद्दल अविश्वासाचे बीज पेरले जाते. अशा बिनबुडाच्या दाव्यांमुळे खऱ्या भ्रष्टाचारविरोधी लढ्याचेही नुकसान होते.
विश्वास हा समाजाचा अदृश्य पाया आहे. एखाद्याने त्याचा उपयोग वैयक्तिक प्रसिद्धीसाठी केला, तर ती समाजासमोरची सर्वात मोठी फसवणूक ठरते. पूजा नाईक यांच्या आरोपांमागे जर काही तथ्य असेल, तर त्यांनी ठोस पुरावे सादर करावेत; अन्यथा लोकांच्या भावनांशी खेळ केल्याचा त्यांच्यावरच आरोप होईल. शासन व पोलिस यंत्रणेला या प्रकरणात संयम, परंतु ठाम भूमिका घेणे आवश्यक आहे — कारण जनतेचा विश्वास परत मिळवणे हेच सगळ्यात कठीण कार्य असते.
आज प्रत्येक नागरिकाचे मन विचारते – कोणावर विश्वास ठेवावा? एकीकडे भ्रष्टाचाराचे सावट आहे, तर दुसरीकडे आरोपांची उधळण. लोकशाहीच्या आरोग्यासाठी दोन्ही टोकांपासून बचाव करणे गरजेचे आहे. कोणत्याही आरोपाला आंधळेपणाने बळी पडू नये आणि पुरावे असतील तरच सत्य उजेडात आणावे, ही जबाबदारी माध्यमांचीही आहे.
सत्य हे संयमाचे मूल आहे. भावनांच्या भरात किंवा प्रसिद्धीच्या मोहात कोणीही आरोपांची फेकाफेक करतो, तेव्हा लोकांचा विश्वास तुटतो. आणि जेव्हा विश्वास हरवतो, तेव्हा समाजाचा गाभाच हादरतो. त्यामुळे अशा प्रत्येक घटनेवर विचारपूर्वक प्रतिक्रिया देणे हेच सुशिक्षित समाजाचे लक्षण आहे.
पूजा नाईक प्रकरणाकडे म्हणूनच राजकीय नव्हे तर सामाजिक दृष्टीने पाहणे आवश्यक आहे. आरोप खरे असतील तर कारवाई व्हावीच; पण खोटे असतील तर अफवा पसरवणाऱ्यांनाही जबाबदार धरले पाहिजे. कारण, शासनाची प्रतिष्ठा आणि समाजाचा विश्वास या दोन्ही गोष्टी कोणत्याही व्यक्तीच्या नाटकी दाव्यांपेक्षा मोठ्या आहेत.
